Jak się przygotować na wypadek wojny i kryzysu? – Kompletny poradnik przetrwania

Jeszcze kilkanaście lat temu temat przygotowań na wypadek wojny czy dużego kryzysu kojarzył się głównie z filmami o apokalipsie, survivalowymi programami telewizyjnymi czy ekscentrycznymi „preppersami” z USA. Dziś sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Pandemia COVID-19 pokazała nam, jak szybko codzienny porządek może się załamać, wojna w Ukrainie uświadomiła, że konflikt zbrojny w Europie nie jest odległą historią, a kryzysy energetyczne, klimatyczne i gospodarcze stają się częścią rzeczywistości.

W obliczu takiej niepewności coraz więcej osób zadaje sobie pytania: czy ja i moja rodzina jesteśmy gotowi na sytuację kryzysową? Co zrobię, jeśli zabraknie prądu, wody czy jedzenia? Czy mam plan, gdyby trzeba było opuścić dom?

Najważniejsze wnioski

• Plan to podstawa – chaos zabija szybciej niż brak jedzenia. Miej scenariusze działania (ewakuacja, pozostanie w domu, kontakt z bliskimi).

• Zasoby materialne – woda, jedzenie, leki, energia i narzędzia są pierwszą linią przetrwania.

• Bezpieczeństwo – informacja, schronienie i relacje z ludźmi są równie ważne, co zapasy.

• Psychika i wspólnota – odporność emocjonalna i współpraca zwiększają szanse przeżycia.

• Samowystarczalność – uprawa, hodowla, rzemiosło i umiejętności to plan na długie kryzysy.

Jak się przygotować na wypadek wojny i kryzysu? – Kompletny poradnik przetrwania

Ten poradnik powstał, aby odpowiedzieć na pytanie “jak się przygotować na wypadek wojny i kryzysu”. Nie chodzi w nim o sianie paniki ani o życie w lęku, ale o odpowiedzialność i rozsądek. Przygotowanie się na kryzys to forma troski o siebie i najbliższych – podobnie jak posiadanie apteczki, gaśnicy w samochodzie czy polisy ubezpieczeniowej.

Przygotowania warto zacząć od podstaw. Ten poradnik poprowadzi Cię krok po kroku – od planowania i budowania zapasów, przez kwestie medyczne, energię i bezpieczeństwo, aż po psychologię kryzysu i samowystarczalność. Każdy rozdział to praktyczne wskazówki, które możesz wdrożyć we własnym tempie, zgodnie z Twoimi możliwościami i budżetem.

Rozdział 1: Świadomość i planowanie

W Polsce długo panowało przekonanie, że „jakoś to będzie” – że państwo, wojsko czy służby zawsze zadbają o obywateli. Rzeczywistość jest jednak bardziej złożona. W pierwszych godzinach i dniach największa odpowiedzialność spada na nas samych.

Bycie przygotowanym nie oznacza życia w strachu. Wręcz przeciwnie – daje poczucie kontroli i spokoju. Gdy masz plan, wiesz co robić, nie tracisz czasu na panikę.

Czym jest prepping?

Prepping to świadome przygotowanie się na sytuacje kryzysowe. Nie oznacza życia w bunkrze czy gromadzenia broni, ale budowanie odporności osobistej i rodzinnej na wypadek nagłych zmian. To:

• posiadanie zapasów żywności i wody,

• plan ewakuacyjny,

• podstawowe umiejętności survivalowe,

• przygotowanie psychiczne do działania w trudnych warunkach.

W krajach takich jak Szwecja, Szwajcaria czy Finlandia to standard – obywatele dostają oficjalne poradniki od rządu, jak przygotować się na wojnę czy blackout.

Ocena ryzyka w Polsce

Każdy kraj ma swoje zagrożenia. W Polsce największe to:

• konflikt zbrojny – zagrożenie wynikające z położenia geopolitycznego,

• blackout energetyczny – przerwy w dostawie prądu,

• ataki cybernetyczne – zakłócenia systemów bankowych i komunikacyjnych,

• pandemie – które mogą sparaliżować służbę zdrowia.

Świadomość tego, co realnie może się wydarzyć, pozwala mądrzej planować przygotowania.

Plan awaryjny – od czego zacząć?

Pierwszym krokiem jest stworzenie rodzinnego planu awaryjnego. Powinien on zawierać:

• miejsce spotkania – gdzie spotkacie się, jeśli telefon nie działa,

• listę kontaktów – zapisanych nie tylko w telefonie, ale i na papierze,

• plan ewakuacji – dokąd się udacie, jeśli trzeba będzie opuścić dom,

• role w rodzinie – kto za co odpowiada (np. jedno z Was pakuje jedzenie, drugie dokumenty).

Przygotowanie planu daje poczucie bezpieczeństwa i skraca czas reakcji w kryzysie.

Zasada 72 godzin i 30 dni

Specjaliści ds. bezpieczeństwa zalecają dwa poziomy przygotowania:

1. Zestaw na 72 godziny – czyli tzw. plecak ewakuacyjny (ang. bug-out bag). Zawiera on najpotrzebniejsze rzeczy, które pozwolą Ci przeżyć pierwsze 3 dni, gdy dostęp do pomocy jest utrudniony.

2. Samowystarczalność na 30 dni – czyli zapasy i sprzęt, które umożliwiają funkcjonowanie w domu przez miesiąc bez dostępu do sklepu, wody czy prądu.

Małe kroki zamiast paniki

Nie trzeba od razu kupować generatora czy zapasów na pół roku. Wystarczy systematyczne działanie:

• co tydzień dokup dodatkowe 2–3 produkty do spiżarni,

• przygotuj listę rzeczy do plecaka ewakuacyjnego i sukcesywnie je uzupełniaj,

• raz na kilka miesięcy przećwicz z rodziną prosty scenariusz: co robimy, gdy zabraknie prądu.

Rozdział 2: Zapas żywności i wody

W sytuacji kryzysowej sklepy mogą zostać zamknięte, puste lub niedostępne. Transport żywności może być sparaliżowany, a woda z kranu – niezdatna do picia. Właśnie dlatego zapas jedzenia i wody to pierwszy krok do bezpieczeństwa.

Nawet jeśli kryzys potrwa kilka dni, brak podstawowych produktów powoduje stres, osłabienie organizmu i trudności w podejmowaniu decyzji.

Ile jedzenia potrzebuje człowiek?

• Dorosły człowiek średnio: 2000–2500 kcal dziennie.

• Dzieci: ok. 1500–1800 kcal (w zależności od wieku).

• Osoba w stresie lub przy dużym wysiłku fizycznym: nawet 3000 kcal i więcej.

Przygotowując zapasy, warto liczyć ok. 2200 kcal/osobę/dzień.
Na rodzinę 2+2 na 30 dni daje to ponad 260 000 kcal – czyli sporo jedzenia, ale dobrze dobrane produkty pozwalają zmieścić to w kilku dużych kartonach.

Co kupować na zapas? – produkty podstawowe

Najlepsze są produkty: trwałe, kaloryczne, łatwe do przechowywania i przygotowania.

🥫 Produkty o długiej trwałości:

• konserwy mięsne i rybne (tuńczyk, makrela, gulasze, pasztety),

• warzywa i owoce w puszkach,

• gotowe dania w słoikach (np. fasolka po bretońsku, bigos).

🍚 Produkty suche:

• ryż, kasze, makaron,

• płatki owsiane,

• suchary, krakersy, pieczywo chrupkie,

• mąka, cukier, sól,

• mleko w proszku.

🍯 Produkty specjalne:

• miód (praktycznie nie psuje się),

• masło orzechowe,

• czekolada i batony energetyczne,

• suszone owoce i orzechy,

• liofilizaty (drogie, ale lekkie i trwałe).

🥤 Napoje:

• woda butelkowana,

• soki w kartonach,

• kawa, herbata, kakao (ważne dla komfortu psychicznego).

Jak przechowywać zapasy?

1. Chłodne i suche miejsce – najlepiej spiżarnia, piwnica, schowek.

2. Zasada rotacji – używasz tego, co kupiłeś wcześniej (FIFO – first in, first out).

3. Etykiety i daty – podpisuj produkty markerem (np. „09.2025”), aby łatwiej kontrolować terminy.

4. Szczelne pojemniki – ryż, mąka i kasze w plastikowych lub szklanych słoikach chronią przed wilgocią i owadami.

5. Porcjowanie – zamiast 25 kg ryżu w jednym worku, lepiej podzielić na mniejsze pakiety.

Co z wodą? – podstawa przetrwania

Bez jedzenia można przeżyć nawet 2–3 tygodnie, ale bez wody tylko 3 dni.

💧 Ile potrzeba?

• Minimum: 3 litry/osobę/dzień (2 litry do picia + 1 litr do higieny i gotowania).

• Na rodzinę 2+2 na 7 dni: 84 litry wody.

• Na miesiąc: ponad 360 litrów (ok. 20 dużych zgrzewek).

Jak przechowywać wodę?

• Butelki PET – tanie i łatwo dostępne, ale trzeba wymieniać co 6–12 miesięcy.

• Kanistry i baniaki (5–30 litrów) – dobre do trzymania wody w domu.

• Woda w szklanych butelkach – dłuższa trwałość, ale cięższa i droższa.

Uzdatnianie wody w kryzysie

1. Gotowanie – 5 minut wrzenia zabija większość bakterii i wirusów.

2. Filtry turystyczne – np. Sawyer Mini, Lifestraw – usuwają bakterie i pasożyty.

3. Tabletki uzdatniające – tanie i lekkie, choć zmieniają smak wody.

4. Domowe sposoby – np. chlor w niewielkich dawkach (ostrożnie!).

Gotowanie bez prądu i gazu

• Kuchenki turystyczne (gazowe, na kartusze).

• Palniki na spirytus lub denaturat.

• Grill lub ognisko (jeśli warunki pozwalają).

• Świece survivalowe i podgrzewacze – dobre do zagotowania kubka wody.

Lista kontrolna – zapasy na 30 dni (dla 1 osoby)

• Ryż/makaron/kasza – 10 kg

• Konserwy mięsne/rybne – 15–20 szt.

• Konserwy warzywne/owoce w puszkach – 10 szt.

• Suchary/pieczywo chrupkie – 5 opakowań

• Mąka – 3 kg

• Cukier – 2 kg

• Sól – 1 kg

• Olej/oliwa – 2 litry

• Mleko w proszku – 1 kg

• Miód – 1 słoik

• Masło orzechowe – 2 słoiki

• Orzechy/suszone owoce – 1 kg

• Czekolada/batony – 10 szt.

• Woda – 90 litrów (min. 3 l/osobę/dzień)

Rozdział 3: Energia i ogrzewanie

We współczesnym świecie prąd to coś oczywistego – zasilamy nim lodówki, telefony, ogrzewanie, a nawet systemy wodociągowe. Kiedy nagle zabraknie energii elektrycznej, okazuje się, że bez prądu nie działa:

• ogrzewanie (większość pieców gazowych potrzebuje prądu do sterowania),

• pompy wodociągowe,

• oświetlenie i łączność,

• transport publiczny, a nawet bankomaty i sklepy.

Dlatego w sytuacji kryzysowej awaryjne źródła energii i ogrzewania stają się absolutną podstawą.

Brak prądu – co oznacza w praktyce?

Blackout może trwać godzinę, dzień albo tydzień. Im dłużej, tym trudniej funkcjonować.

• Po kilku godzinach – brak światła, lodówka zaczyna się rozmrażać.

• Po jednym dniu – problemy z gotowaniem, brak zasięgu w telefonach, rozładowane laptopy.

• Po kilku dniach – problemy z dostępem do wody, brak ogrzewania, chaos w sklepach.

👉 Dlatego warto być przygotowanym na co najmniej 72 godziny bez prądu, a najlepiej 1–2 tygodnie.

Podstawowe źródła światła

🔦 Latarki – najlepiej z funkcją ładowania USB i na zwykłe baterie (AA, AAA).
🕯 Świece – klasyczne i tzw. survivalowe (długo się palą, dają trochę ciepła).
🪔 Lampy naftowe i olejowe – sprawdzone przez pokolenia, ale wymagają paliwa i wentylacji.
🔋 Lampy LED z akumulatorami – długie działanie, ładowanie przez USB lub dynamo.

📌 Pamiętaj: miej zawsze zapas baterii i zapałek w szczelnym opakowaniu.

Powerbanki i ładowanie urządzeń

• Powerbanki klasyczne – 10 000–20 000 mAh wystarczą na kilka ładowań telefonu.

• Powerbanki solarne – wolniejsze, ale przy dłuższym kryzysie bardzo przydatne.

• Ładowarki na dynamo (korba, pedały) – działają zawsze, ale wymagają wysiłku.

Warto też mieć kilka starych telefonów typu „cegła” (np. Nokia 3310) – ich bateria działa nawet tydzień.

Generatory prądu

Dla osób mieszkających w domach jednorodzinnych:

• Agregaty prądotwórcze (na benzynę, olej napędowy lub gaz) – potrafią zasilić podstawowe urządzenia, ale są głośne i wymagają paliwa.

• Małe generatory przenośne – wystarczą do laptopa, telefonu czy lamp.

⚠️ Uwaga: generatory nigdy w domu – ryzyko zatrucia tlenkiem węgla.

Panele solarne

W ostatnich latach ceny paneli spadły, a ich praktyczność wzrosła.

• Panele składane (20–100 W) – wystarczą do ładowania telefonu, powerbanków, radia.

• Systemy większe (500–1000 W) – mogą zasilać lodówkę, oświetlenie czy pompę wodną, ale wymagają akumulatorów i falownika.

Solar to najlepsze źródło długoterminowej energii w kryzysie.

Ogrzewanie awaryjne

Najtrudniejsze w Polsce zimą jest ogrzewanie – kryzys może oznaczać brak gazu, prądu czy centralnego ogrzewania.

🔥 Podstawowe metody dogrzewania:

• Koce termiczne NRC – lekkie, tanie, zatrzymują ciepło ciała.

• Świece survivalowe – w małym pomieszczeniu podnoszą temperaturę o kilka stopni.

• Butelki z gorącą wodą – naturalny termofor.

• Piece turystyczne (na gaz, spirytus, drewno) – dobre do gotowania i dogrzewania.

🏠 W mieszkaniu w bloku:

• Zasłoń okna i drzwi kocami lub folią NRC – zatrzymasz ciepło.

• Skupcie się w jednym pomieszczeniu – łatwiej je ogrzać.

• Spanie w śpiworach turystycznych daje znacznie więcej ciepła niż zwykła kołdra.

Gotowanie w kryzysie

• Kuchenki gazowe na kartusze – małe i lekkie, ale kartusze trzeba mieć na zapas.

• Kuchenki turystyczne wielopaliwowe – spalają benzynę, spirytus, naftę.

• Grille i ogniska – tylko jeśli sytuacja na to pozwala.

• Piece typu „koza” – w domach jednorodzinnych sprawdzają się doskonale.

👉 Pamiętaj o zapasie paliwa: kartuszy, drewna, brykietów, denaturatu.

Co jeszcze warto mieć?

• Radio bateryjne lub na korbkę – źródło informacji przy braku internetu.

• Zapas zapalniczek i zapałek – najlepiej wodoodpornych.

• Przedłużacze i rozdzielacze – by korzystać z agregatu lub paneli.

• Ciepła odzież techniczna – czasem lepsza niż dodatkowy piec.

Lista kontrolna – energia i ogrzewanie

✔️ Latarki LED (min. 2 szt.)
✔️ Świece + zapałki/zapalniczki
✔️ Radio na baterie/korbkę
✔️ Powerbanki (min. 2–3 szt.)
✔️ Ładowarka solarna
✔️ Kuchenka turystyczna + paliwo
✔️ Koce termiczne NRC (dla każdego domownika)
✔️ Generator prądu (opcjonalnie, jeśli masz dom)
✔️ Zapas baterii

Rozdział 4: Medycyna i higiena

W czasie kryzysu nawet drobny uraz czy infekcja mogą stać się poważnym zagrożeniem. Kiedy dostęp do lekarza jest utrudniony, a szpitale są przeciążone, zdrowie zależy głównie od nas samych. Dlatego kluczowe jest posiadanie apteczki kryzysowej, zapasu leków i wiedzy, jak sobie radzić w podstawowych sytuacjach.

Apteczka domowa – podstawa przygotowań

Twoja apteczka powinna być większa i bogatsza niż standardowe pudełko z kilkoma plastrami. Najlepiej mieć dwie wersje:

• Apteczkę stacjonarną (domową) – rozbudowaną, z większymi zapasami.

• Apteczkę mobilną (plecak ewakuacyjny) – lżejszą, tylko niezbędne minimum.

Co powinna zawierać apteczka?

🩹 Materiały opatrunkowe:

• plastry różnych rozmiarów,

• bandaże elastyczne i zwykłe,

• gaza jałowa,

• opaski uciskowe,

• chusta trójkątna,

• rękawiczki jednorazowe,

• nożyczki, agrafki.

💊 Podstawowe leki:

• środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen, aspiryna),

• leki przeciwzapalne,

• elektrolity w saszetkach,

• leki przeciwbiegunkowe,

• węgiel aktywny,

• preparaty na zatrucia pokarmowe,

• maść antybiotykowa lub antyseptyczna.

🧴 Środki dezynfekujące:

• spirytus,

• płyn odkażający (np. Octenisept),

• chusteczki dezynfekujące,

• mydło antybakteryjne.

💉 Dodatkowe wyposażenie:

• termometr elektroniczny,

• koc termiczny NRC,

• maski jednorazowe i rękawiczki,

• pęseta (np. do usuwania drzazg, kleszczy).

📌 Ważne: sprawdzaj daty ważności leków i uzupełniaj zapasy co najmniej raz w roku.

Leki na choroby przewlekłe

To jeden z najważniejszych punktów. Osoby chore na astmę, cukrzycę, nadciśnienie czy inne choroby muszą mieć zapas swoich leków przynajmniej na miesiąc. W kryzysie apteki mogą być zamknięte, a zdobycie recepty niemożliwe.

👉 Warto porozmawiać z lekarzem o możliwości przepisania większej ilości leków „na wszelki wypadek”.

Higiena w sytuacji kryzysowej

Brak wody bieżącej to ogromny problem – łatwo wtedy o infekcje i choroby. Dlatego przygotuj:

• mokre chusteczki,

• żele antybakteryjne,

• papier toaletowy, ręczniki papierowe,

• mydło w kostce (trwalsze niż płynne),

• worki na śmieci (również do higieny w sytuacjach awaryjnych),

• wiadro i zapasowy baniak na wodę.

📌 Tip: w kryzysie najlepiej myć ręce wodą z mydłem, jeśli jest dostępna. Jeśli nie – stosuj środki dezynfekcyjne.

Higiena osobista i psychiczna

Higiena to nie tylko zdrowie fizyczne, ale też komfort psychiczny. W sytuacji stresowej możliwość umycia rąk czy twarzy znacząco poprawia morale.
Warto mieć:

• szczoteczki i pastę do zębów,

• golarkę jednorazową,

• środki higieny kobiecej,

• małe ręczniki szybkoschnące,

• talk i zasypki (pomocne przy długim noszeniu butów).

Choroby zakaźne w kryzysie

Przy braku dostępu do czystej wody i higieny łatwo o choroby żołądkowe i zakaźne.

• Pij wyłącznie wodę przegotowaną lub przefiltrowaną.

• Gotuj jedzenie, nie jedz surowego mięsa czy ryb.

• Używaj środków dezynfekcyjnych.

• Dbaj o izolację osób z objawami chorób zakaźnych.

Zdrowie psychiczne – cicha podstawa

Kryzys to ogromne obciążenie emocjonalne. Panika, strach czy długotrwały stres mogą osłabić odporność i paraliżować działanie.

• Rutyna – trzymaj się codziennych małych rytuałów (np. wspólne posiłki).

• Zajęcia dla dzieci – gry, zabawy, książki pomagają im zachować spokój.

• Wsparcie – rozmawiaj z rodziną, dziel się emocjami.

Lista kontrolna – medycyna i higiena

✔️ Apteczka domowa z zapasem leków
✔️ Apteczka ewakuacyjna (mniejsza)
✔️ Środki dezynfekujące i higieniczne
✔️ Zapasy leków na choroby przewlekłe
✔️ Koc termiczny NRC dla każdego domownika
✔️ Papier toaletowy, ręczniki papierowe, worki na śmieci
✔️ Mokre chusteczki i żele antybakteryjne
✔️ Preparaty na zatrucia pokarmowe i biegunki

Rozdział 5: Bezpieczeństwo i ewakuacja

Nawet najlepiej zaopatrzone mieszkanie może w pewnym momencie przestać być bezpieczne. Pożar, ostrzał, awaria budynku czy chaos na ulicach mogą sprawić, że jedynym wyjściem będzie opuszczenie domu.
👉 Klucz to mieć plan wcześniej – w kryzysie nie ma czasu na zastanawianie się, co spakować i dokąd iść.

Plecak ewakuacyjny (bug-out bag)

To podstawowe narzędzie przetrwania w sytuacji, gdy trzeba szybko się przenieść. Zawartość powinna pozwolić na przetrwanie minimum 72 godzin.

🎒 Co powinno się w nim znaleźć?

1. Dokumenty i pieniądze

• dowód osobisty, paszport, prawo jazdy,

• kopie dokumentów w formie papierowej i na pendrive,

• gotówka w małych nominałach,

• numery kontaktowe spisane na kartce.

2. Jedzenie i woda

• racje żywnościowe, batony energetyczne,

• 2–3 litry wody w butelkach,

• tabletki do uzdatniania wody, mały filtr.

3. Odzież i schronienie

• komplet bielizny i skarpet,

• lekka kurtka przeciwdeszczowa,

• czapka i rękawiczki,

• koc termiczny NRC,

• mała karimata lub mata samopompująca.

4. Sprzęt

• latarka + zapas baterii,

• scyzoryk/multitool,

• zapalniczka i zapałki w wodoodpornym pudełku,

• taśma izolacyjna,

• gwizdek sygnalizacyjny.

5. Higiena

• chusteczki nawilżane,

• papier toaletowy,

• szczoteczka i pasta do zębów,

• małe mydło.

6. Apteczka

• podstawowe leki i opatrunki,

• środki dezynfekujące,

• leki przewlekłe na min. kilka dni.

📌 Tip: Plecak nie powinien ważyć więcej niż 15–20% masy ciała.

Dokumenty i dane – jak je zabezpieczyć?

• Oryginały – zawsze pod ręką, najlepiej w wodoodpornym etui.

• Kopie papierowe – np. u rodziny w innej części miasta.

• Kopie cyfrowe – pendrive + zaszyfrowany dysk w chmurze.

• Lista kontaktów – na papierze, bo telefony się rozładowują.

Pieniądze i wartościowe przedmioty

W kryzysie banki i karty płatnicze mogą przestać działać.

• Gotówka w małych nominałach – łatwiej coś kupić i uniknąć problemów z resztą.

• Waluta obca (euro, dolar) – przydatna przy ewakuacji za granicę.

• Złoto/srebro – raczej jako zabezpieczenie długoterminowe, trudne w użyciu w pierwszych dniach.

Dokąd uciekać? – miejsca ewakuacji

Twój plan powinien zawierać kilka scenariuszy:

1. Schronienie lokalne – piwnica, garaż, schron, jeśli zostajesz w mieście.

2. Rodzina/przyjaciele poza miastem – najlepiej mieć wcześniej ustalone miejsce.

3. Punkt recepcyjny / granica – w razie konieczności ewakuacji państwowej.

📌 Ważne: ustal z bliskimi miejsce spotkania – np. „jeśli nie ma kontaktu, spotykamy się w parku przy szkole X”.

Bezpieczeństwo osobiste i samoobrona

W czasie kryzysu niestety rośnie ryzyko kradzieży, napaści czy chaosu społecznego.

• Unikaj dużych skupisk ludzi, gdzie łatwo o panikę.

• Nie afiszuj się z zapasami czy drogim sprzętem.

• Jeśli masz taką możliwość – rozważ kurs samoobrony.

• Gaz pieprzowy czy gwizdek alarmowy mogą uratować życie.

• W Polsce broń palna jest ograniczona, ale warto znać lokalne przepisy i możliwości.

Lista kontrolna – bezpieczeństwo i ewakuacja

✔️ Plecak ewakuacyjny dla każdego domownika
✔️ Dokumenty i kopie danych
✔️ Gotówka w małych nominałach
✔️ Plan spotkania z rodziną
✔️ Miejsce ewakuacji poza miastem
✔️ Środki samoobrony (gaz pieprzowy, gwizdek)
✔️ Latarki i radio bateryjne
✔️ Apteczka i podstawowe leki

Rozdział 6: Komunikacja i informacja

W czasie kryzysu informacja staje się towarem strategicznym.

• To od niej zależy, czy wiesz dokąd iść, czego unikać, jak się chronić.

• Brak kontaktu z rodziną potęguje stres i panikę.

• Fałszywe wiadomości (dezinformacja) mogą być równie groźne jak brak informacji.

👉 Dlatego trzeba mieć niezależne i sprawdzone sposoby komunikacji.

Radio – Twój najlepszy przyjaciel

📻 W kryzysie, kiedy internet i sieć komórkowa padną, radio wciąż działa.
Najlepiej mieć:

• radio bateryjne (małe i tanie),

• radio na korbkę (ładowane ręcznie, często z latarką),

• radio solarne (ładowanie energią słoneczną).

👉 Ustal, na jakich częstotliwościach nadają komunikaty lokalne służby (np. w Polsce to często Polskie Radio i komunikaty RCB).

Krótkofalówki (PMR)

Świetne do komunikacji na krótkich dystansach (1–5 km w mieście, nawet 10–15 km w otwartym terenie).
✅ Zastosowanie:

• kontakt z rodziną podczas ewakuacji,

• komunikacja między sąsiadami,

• patrolowanie terenu.

📌 W Polsce pasmo PMR (446 MHz) można używać bez pozwolenia. Warto mieć komplet minimum 2–4 urządzeń.

Telefony satelitarne

Droższe, ale niezwykle skuteczne. Działają niezależnie od lokalnej infrastruktury.

• Przydatne w długotrwałym kryzysie lub wojnie.

• Wymagają zakupu karty i czasem abonamentu.

• Popularne sieci: Iridium, Thuraya, Inmarsat.

📌 Minusem jest cena (ok. 2000–3000 zł za telefon + opłaty).

Internet offline i aplikacje awaryjne

Niektóre aplikacje działają bez internetu, np. przez Bluetooth czy Wi-Fi Direct.

• Bridgefy – komunikacja tekstowa w promieniu kilkuset metrów.

• Briar – aplikacja P2P, szyfrowana, działa offline.

• Zello – walkie-talkie w telefonie (wymaga sieci, ale działa przy minimalnym sygnale).

Rodzinny system komunikacji

Nie wystarczy mieć sprzęt – trzeba ustalić zasady.

• Punkt spotkania – np. „jeśli nie ma kontaktu, spotykamy się w szkole przy ul. X”.

• Hasła i kody – krótkie sygnały, np. „zielone światło” = wszystko OK, „czerwone” = zagrożenie.

• Lista kontaktów na papierze – numery bliskich, adresy, e-maile.

• Godziny meldunku – np. codziennie o 9:00 i 18:00 każdy daje znać, gdzie jest.

Jak odróżnić prawdę od dezinformacji?

W kryzysie pojawia się fala plotek i fake newsów.

• Korzystaj z oficjalnych źródeł (RCB, rządowe komunikaty, sprawdzone media).

• Zawsze weryfikuj informacje w minimum dwóch niezależnych źródłach.

• Unikaj udostępniania niesprawdzonych wiadomości – panika szkodzi bardziej niż brak informacji.

Lista kontrolna – komunikacja i informacja

✔️ Radio bateryjne / na korbkę / solarne
✔️ Krótkofalówki (PMR) – min. 2 szt.
✔️ Powerbanki + zapas baterii
✔️ Telefon satelitarny (opcjonalnie)
✔️ Aplikacje offline zainstalowane na telefonie
✔️ Papierowa lista kontaktów
✔️ Ustalony punkt spotkania i sygnały awaryjne

Rozdział 7: Psychologia kryzysu

Wojna, katastrofa czy kryzys to sytuacje ogromnego stresu. Ludzie tracą poczucie bezpieczeństwa, rutynę i kontrolę nad swoim życiem. To wywołuje:

• lęk i panikę,

• dezorientację,

• konflikty w grupie,

• depresję, apatię i brak chęci do działania.

👉 Dlatego przygotowania obejmują nie tylko jedzenie, wodę i sprzęt, ale też odporność psychiczną.

Pierwsze reakcje na kryzys

Psychologowie opisują typowe fazy reakcji:

1. Szok i zaprzeczenie – „to niemożliwe, to się zaraz skończy”.

2. Panika – chaotyczne działania, brak racjonalnego myślenia.

3. Adaptacja – stopniowe dostosowanie się do nowych warunków.

4. Stabilizacja – odnalezienie rytmu i rutyny w trudnych realiach.

👉 Wiedząc o tych etapach, łatwiej rozumieć swoje emocje i wspierać innych.

Jak radzić sobie ze stresem?

🔹 Oddychanie – głębokie, spokojne oddechy obniżają poziom stresu.
🔹 Ruch – nawet krótki spacer lub ćwiczenia pomagają wyładować napięcie.
🔹 Rutyna – codzienny harmonogram daje poczucie normalności.
🔹 Drobne cele – skupienie się na małych zadaniach („ugotować obiad”, „sprawdzić wodę”) daje poczucie kontroli.
🔹 Humor – śmiech rozładowuje napięcie i integruje grupę.

Dzieci w kryzysie

Dzieci bardzo silnie odczuwają stres dorosłych. Dlatego:

• mów im prawdę, ale dostosowaną do wieku,

• zapewnij poczucie bezpieczeństwa (stała obecność, przytulenie),

• dawaj zajęcia: gry, książki, rysowanie, naukę,

• zachowuj rutynę (posiłki o stałych porach, rytuały snu).

📌 Dzieci uczą się reakcji od dorosłych – jeśli Ty zachowasz spokój, one też będą spokojniejsze.

Seniorzy i osoby chore

• Starsi ludzie gorzej znoszą brak informacji i zmiany rutyny.

• Potrzebują więcej wsparcia emocjonalnego i cierpliwości.

• Trzeba zadbać o ich leki i poczucie, że są potrzebni – np. mogą pomagać w opiece nad dziećmi czy przygotowywaniu posiłków.

Konflikty w grupie

W kryzysie łatwo o kłótnie – stres, zmęczenie i brak prywatności potęgują napięcia.

• Jasne zasady – podział obowiązków i wspólne reguły.

• Komunikacja – rozmowa o emocjach zamiast ich tłumienia.

• Wspólne cele – „razem chcemy przetrwać” zamiast „kto ma rację”.

Siła wspólnoty

Samemu trudno przetrwać, grupa daje bezpieczeństwo.

• Sąsiedzka współpraca = wymiana zasobów i umiejętności.

• Wspólne gotowanie, sprzątanie czy pilnowanie bezpieczeństwa podnosi morale.

• Lider grupy powinien inspirować i uspokajać, a nie rządzić strachem.

Lista kontrolna – psychologia kryzysu

✔️ Ustalona rutyna dnia
✔️ Zajęcia dla dzieci (gry, książki, kredki)
✔️ Drobne rytuały poprawiające morale (kawa, muzyka)
✔️ Ćwiczenia relaksacyjne i ruchowe
✔️ Jasny podział obowiązków w grupie
✔️ Lider/liderzy odpowiedzialni za spokój i organizację

Rozdział 8: Finanse i gospodarka kryzysowa

Wojna czy katastrofa potrafią błyskawicznie sparaliżować gospodarkę.

• Banki mogą być zamknięte, a bankomaty puste.

• Karty płatnicze i przelewy przestają działać przy braku prądu.

• Waluta narodowa może gwałtownie tracić na wartości.

👉 Wtedy liczy się gotówka, przedmioty na wymianę i praktyczne umiejętności.

Gotówka – najprostsze zabezpieczenie

W sytuacji kryzysowej liczy się fizyczny pieniądz w ręce.

• Trzymaj część oszczędności w gotówce w domu (schowaną w kilku miejscach).

• Najlepiej mieć małe nominały – banknoty 10, 20, 50 zł. Dużych (200, 500 zł) nikt nie będzie chciał przyjmować.

• Podziel gotówkę na kilka kopert i trzymaj w różnych miejscach (np. w domu, w plecaku ewakuacyjnym, u rodziny).

📌 Zasada: trzymaj tyle gotówki, aby pokryć minimum miesiąc podstawowych wydatków.

Waluty obce i metale szlachetne

• Euro i dolar – stabilniejsze niż złotówka w czasie kryzysu. Użyteczne przy ewentualnej ucieczce za granicę.

• Złoto i srebro – dobre zabezpieczenie wartości na lata, ale w pierwszych dniach kryzysu mało praktyczne. Sztabka złota nie pomoże kupić bochenka chleba.

• Małe monety srebrne mogą być praktyczniejsze w wymianie niż złoto.

Barter – wymiana bez pieniędzy

Kiedy pieniądze tracą wartość, powraca barter. Co będzie cenne?

• Jedzenie (konserwy, miód, kawa, herbata, przyprawy),

• Woda i środki do jej uzdatniania,

• Alkohol i papierosy (nawet jeśli sam nie używasz – świetne do wymiany),

• Środki higieniczne (mydło, papier toaletowy, podpaski, pieluchy),

• Baterie, zapalniczki, świece,

• Leki podstawowe (paracetamol, aspiryna),

• Narzędzia i materiały do napraw.

👉 Często w kryzysie cenniejsze od pieniędzy są zwykłe przedmioty dnia codziennego.

Umiejętności jako waluta

Jeszcze ważniejsze niż przedmioty są umiejętności. Kto potrafi coś naprawić, ugotować, zszyć, wyleczyć – staje się bezcenny.

• Umiejętności medyczne (pierwsza pomoc, pielęgnacja chorych).

• Umiejętności techniczne (naprawa, elektronika, hydraulika).

• Umiejętności kulinarne i ogrodnicze (pieczenie chleba, uprawa warzyw).

• Znajomość języków obcych (pomocna przy kontaktach międzynarodowych).

📌 „Wiedza w głowie” jest odporna na kradzież i inflację – to inwestycja, która zawsze się zwraca.

Jak przechowywać wartości?

• Gotówkę trzymaj w szczelnych, wodoodpornych opakowaniach (np. woreczki strunowe).

• Złoto i waluty – najlepiej w kilku miejscach (dom, sejf, bank – o ile działa).

• Dokumenty finansowe (np. umowy, dowody własności) – w kopii papierowej i elektronicznej (pendrive).

Minimalizm w kryzysie

Pamiętaj: w sytuacji kryzysowej liczy się mobilność. Nie dasz rady zabrać ze sobą całego majątku. Dlatego:

• Część wartości trzymaj w formie łatwej do przeniesienia (gotówka, waluty, małe przedmioty na wymianę).

• Nie inwestuj wszystkiego w rzeczy ciężkie i trudne do transportu.

Lista kontrolna – finanse w kryzysie

✔️ Gotówka (małe nominały, kilka kopert w różnych miejscach)
✔️ Waluta obca (euro, dolar)
✔️ Małe ilości srebra lub złota (opcjonalnie)
✔️ Przedmioty na barter (żywność, higiena, alkohol, baterie)
✔️ Dokumenty finansowe w kopii papierowej i elektronicznej
✔️ Podstawowe umiejętności praktyczne jako „waluta pracy”

Jak się przygotować na wypadek wojny i kryzysu – podsumowanie:

Przygotowanie na wypadek wojny czy kryzysu to nie paranoja, ale zdrowy rozsądek. Historia pokazuje, że nagłe wstrząsy – konflikty zbrojne, katastrofy naturalne, blackouty, kryzysy gospodarcze – potrafią sparaliżować codzienne życie.

Najważniejsze filary przygotowania:

1. Plan – znaj miejsca ewakuacji, ustal punkty kontaktowe, przygotuj plecak awaryjny.

2. Zasoby – miej zapas wody, jedzenia, leków, środków higieny i energii.

3. Bezpieczeństwo – zadbaj o informacje, ochronę mieszkania i współpracę z sąsiadami.

4. Psychika – panika zabija szybciej niż brak zapasów; spokój i rutyna to klucz.

5. Finanse – gotówka, waluty obce, barter i umiejętności praktyczne.

6. Samowystarczalność – uprawa, zbieranie wody, naprawy, lokalna współpraca.

👉 Podstawowe przygotowania to inwestycja w bezpieczeństwo Twoje i Twoich bliskich. Nie musisz od razu budować bunkra – wystarczy małymi krokami zwiększać swoją odporność na kryzys.

FAQ – jak się przygotować na wypadek wojny i kryzysu