Zbigniew Lengren. Humorysta
wystawa 25 czerwca – 2 października 2022
wernisaż 24 czerwca godz. 19.00
Zbigniew Lengren wraca na Brzozową. Lengrenówka to jego dawna pracownia i mieszkanie, które stały się dla Muzeum Karykatury przestrzenią spotkań, edukacji oraz niedużych wydarzeń artystycznych. Druga siedziba Muzeum została otwarta po trwającym prawie 5 lat remoncie.
W ramach kameralnej wystawy inaugurującej działalność Lengrenówki przypominamy wybór jego prac – rysunki obyczajowe, żarty średniowieczne, wybór z cyklu o profesorze Filutku oraz mnie znane żarty fotograficzne, które nazywał „fotorysunkami”. Wystawa zaaranżowana w przestrzeni dawnego mieszkania jest hołdem dla patrona miejsca, Zbigniewa Lengrena, a także sygnałem, że pamiętamy o nim i chcemy, żeby ta pamięć trwała.
Zbigniew Lengren był znanym i lubianym rysownikiem, ilustratorem, autorem tekstów satyrycznych. W 1944 zadebiutował jako rysownik, podejmując współpracę z satyrycznym „Stańczykiem” i „Żołnierzem Polskim”. W okresie studenckim rozpoczął działalność kabaretową oraz współpracę z tygodnikami „Przekrój” i „Szpilki”. W rozgłośni radiowej Toruń-Bydgoszcz współtworzył audycję „Przy sobocie po robocie” i prowadził coniedzielny, autorski program „Pieśń dżungli”. Rysował dla czasopism: „Film” (cykl „Z przygód operatora Kręciołka” 1950), „Ilustrowany Kurier Polski”, „Kaktus” (1959), „Mucha” (1949), „Playboy”, „Przekrój” (cykl „Profesor Filutek” w latach 1948–2003), „Rózgi” (1946), „Szpilki”, „Świat” (1952–1968), „Trybuna Robotnicza” (coniedzielny felieton rysunkowy). W większości wymienionych czasopism publikował humorystyczne rysunki o tematyce obyczajowej. Popularność przyniosła artyście pierwsza duża publikacja 100 żartów rysunkowych (1956) ze wstępem Kazimierza Rudzkiego. Zasłynął jako twórca postaci Profesora Filutka z „Przekroju”.
Ważną część spuścizny stanowi twórczość dla dzieci – zarówno książki autorskie z własnymi ilustracjami, jak i ilustracje do książek innych autorów. Rysował również karykatury portretowe (głównie artystów, aktorów, literatów) oraz „portrety liryczne” czy „głowy z wyobraźni” – jak je określał. Zajmował się także fotografią. Tworzył i wystawiał żarty fotograficzne zwane przez niego „fotorysunkami”.
Lengren mówił o sobie, że nie jest satyrykiem: Moje rysunki są raczej dobrotliwymi, obyczajowymi obrazkami stosunków międzyludzkich, a czasami czysto humorystycznymi figlami.
Sam siebie nazywał humorystą. Nie chciał by sprowadzać jego działalność do rysunku – zajmował się komizmem, realizując swoje pomysły w różnych dziedzinach. Pisał scenariusze dla teatru i programów telewizyjnych, teksty skeczów kabaretowych, opowiadania, limeryki i fraszki.
Był człowiekiem wszechstronnych talentów. Autor drobnych form literackich: wierszy, aforyzmów oraz parodii literackich, autor tekstów, aktor, konferansjer i scenograf m.in. Teatr Satyryków czy Teatr Satyry „Buffo”, gdzie rysował na żywo w takt muzyki, co nazywał „meloplastyką”. Projektował plakaty teatralne, filmowe, propagandowe i komercyjne. Od końca lat 50. współpracował z TVP, prowadząc programy: kabaret „Tele-Mele”, „Czarny humor po polsku”, „Żartoteka”. Redaktor Działu Rozrywki TVP oraz autor programów na dobranoc dla dzieci (adaptacja tekstów, scenografie, prowadzenie). Współautor filmów animowanych w tym filmy z Filutkiem („Profesor Filutek w parku”, „Dziwny sen profesora Filutka” i „Zryw na spływ” oraz „Pojedynek profesora Filutka” (1956) i „Milleniowa przygoda” ). Autor scenariuszy i scenografii do filmów, okazjonalnie również aktor („55 czyli o potrzebie ruchu” reż. S. Kokesz).
Lengren nie nazywał siebie artystą. Jak pisała Elżbieta Laskowska: Wolał być „rzemieślnikiem” żartu, rysunku humorystycznego i ilustracji. Rysował dla innych, a nie dla siebie. To znaczy, że – jak mawiał – był „trochę usługowy”.
Skąd brał pomysły? Często odpowiadał, cytując słowa Eryka Lipińskiego: „Pomysły czerpię z głowy, czyli z niczego”, by chwilę potem dodać: „Po prostu jestem pomysłowy”. Ponadto Lengren, entuzjasta sztuki filmowej, uważał że „potrzebna jest reżyseria, bo każdy rysunek jest scenką”
Jaki miał charakterek, żaden wąż go nie skusił. Nawet dla dobra żony i dzieci
nie zrezygnował ze swojej niezależności. Chociaż dla wszystkich był człowiekiem z papieru i piórka, pod spodem był ze stali, lekkiej i giętkiej, ale pancernej.
A może właśnie wolności trzeba się uczyć, żeby się nie dać oszukać i zmanipulować. Mieć wolność we krwi, żeby odważnie stawać w jej obronie, żeby przekazać ją następnym pokoleniom? Może to właśnie jest główne zadanie satyryków. Jeśli tak, Zbigniew Lengren jest mistrzem, wystarczy zobaczyć jego rysunki – one zawsze mówią prawdę, całą prawdę i tylko prawdę. I pewnie dlatego są ciągle, naprawdę bardzo śmieszne.
Katarzyna Lengren, córka Zbigniewa Lengrena, „Żartownik Lengrena”
Lubił wypić, narozrabiać, miewał koszmarne humory i napady złości, ale nadrabiał obezwładniającym wdziękiem uwodziciela, talentem i inteligencją. Choć przyznam szczerze, że nie był dla mnie rozkosznym dziadkiem, z którym uwielbiałam przebywać, zawsze podziwiałam jego twórczość, wyjątkowy styl i zdyscyplinowanie w realizacji własnych celów, a także liczne, zgromadzone lub wytworzone przez niego skarby. Niedługo przed śmiercią narysował sobie wymarzony nagrobek. Na cokole biuściasta anielica poprawia skrytą pod białą szatą podwiązkę i mruga do widza. Pod spodem napis: „Przechodniu, zrzuć maskę uroczystą – ja byłem humorystą”. I tak właśnie chyba należy o nim opowiadać: z przewagą anegdot, tragiczne momenty wspominając tylko dla szerszego kontekstu.
Maria Lengren, wnuczka Zbigniewa Lengrena, „Zeszyty komiksowe” 2019
opracowanie wystawy: Paweł Płoski, Michał Rzecznik,
wybór prac: Karolina Prymlewicz
koncepcja i projekt wystawy oraz projekty graficzne: elipsy.eu – Kamila Schinwelska, Michał Gwiazdowski
realizacja wystawy: Artmontage
tłumaczenia na język angielski: Tomasz Zymer
tłumaczenia na język ukraiński: Julia Bystrytska
obsługa techniczna: Leszek Mozolewski
obsługa administracyjna: Monika Portka
edukacja: Iga Skolimowska, Zuzanna Berus
promocja: Katarzyna Miękus
partner: Fundacja „Przekrój”
patronat medialny: „Zeszyty Komiksowe”
Wystawa czynna do 2 października 2022.
Lengrenówka – pracownia Muzeum Karykatury
Brzozowa 6/8a na Starym Mieście
wtorek, środa, piątek, sobota, niedziela 10.00 – 18.00
czwartek 12.00 – 20.00
wstęp na wystawę: 1 zł
we wtorek wstęp wolny
W czasie wakacji w ramach projektu „Lengrenówka. Początek” wystawie towarzyszy też niedzielny program edukacyjny – cykl spacerów z mapą KARYKATOUR oraz otwarte Plenerki – warsztaty rysunkowe na wolnym powietrzu prowadzone przez studentki i studentów warszawskiej ASP.
3 lipca – Plenerek: rysunek twarzy / człowieka – Agnieszka Probola
10 lipca – Karykatour. Spacer
17 lipca – Plenerek: rysunek roślin – Anna Wiecińska
24 lipca – Karykatour. Spacer ze Stanisławem Łubieńskim
31 lipca – Plenerek: rysunek architektury – Agnieszka Jarosz
7 sierpnia – Karykatour. Spacer
14 sierpnia – Plenerek: kopie – Anna Dębska
21 sierpnia – Karykatour. Spacer
28 sierpnia – Plenerek: pejzaż – Alicja Siemko
Szczegóły na www.muzeumkarykarury.pl oraz facebook/muzeumkarykatury
Plenerki są dofinansowane ze środków MKiDN w ramach programu Edukacja Kulturalna.
śledź na bieżąco nasz portal aktywna Warszawa
